Στηριχτείτε στους φίλους: Μη διστάζετε να αφήνετε τους άλλους να σας βοηθήσουν , αν εκείνοι προσφέρονται να κάνουν κάτι τέτοιο και αν πράγματι χρειάζεστε κάποια βοήθεια. Πρέπει να κατανοήσετε ότι αυτός ίσως είναι ο δικός τους τρόπος να δείχνουν πως αισθάνονται γιατί ίσως δεν βρίσκουν τα κατάλληλα λόγια.

Φροντίστε την υγεία σας: Το αίσθημα θλίψης μπορεί να σας εξαντλήσει, ιδιαίτερα στην αρχή. Το σώμα σας χρειάζεται επαρκή ανάπαυση, υγιή άσκηση και κατάλληλη διατροφή περισσότερο από ποτέ άλλοτε. Μπορεί να είναι κατάλληλο κατά περιόδους να σας εξετάζει ο οικογενειακός γιατρός.

Αναβάλλετε τις μεγάλες αποφάσεις: Αν είναι δυνατόν , περιμένετε να περάσει κάποιο χρονικό διάστημα , ώστε η σκέψη σας να είναι πιο καθαρή προτού αποφασίσετε για ζητήματα όπως το αν θα μετακομίσετε ή θα αλλάξετε δουλειά.

Να έχετε υπομονή με τον εαυτό σας : Η θλίψη διαρκεί συχνά περισσότερο από ότι αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι . Οι επέτειοι που σας θυμίζουν το αγαπημένο σας πρόσωπο μπορεί να επαναφέρουν την οδύνη. Ιδιαίτερες φωτογραφίες, τραγούδια ή ακόμη και οσμές μπορεί να φέρουν δάκρυα στα μάτια σας. Μια επιστημονική μελέτη γύρω από την αίσθηση της απώλειας εξηγούσε ως εξής τα στάδια της θλίψης: « Το άτομο που έχασε κάποιον δικό του μπορεί να πέφτει με εντυπωσιακό τρόπο και γοργό ρυθμό από την μια συναισθηματική κατάσταση στην άλλη , και μπορεί επί κάποια χρονική περίοδο να παλινδρομεί ανάμεσα στην αποφυγή αναμνήσεων για τον νεκρό και στην εσκεμμένη καλλιέργεια τέτοιων αναμνήσεων».

Να είστε επιεικείς απέναντι στους άλλους: Προσπαθήστε να έχετε υπομονή με τους άλλους. Να συνειδητοποιείτε ότι η όλη κατάσταση τους κάνει να νιώθουν αμήχανα. Μη γνωρίζοντας τι να πουν μπορεί να πουν κάτι το εσφαλμένο.

Φυλαχτείτε από την χρήση φαρμάκων ή αλκοόλ για την αντιμετώπιση της θλίψης σας: Η ανακούφιση που προσφέρουν οι εν λόγω ουσίες είναι το λιγότερο πρόσκαιρη. Τα φάρμακα θα πρέπει να λαβαίνονται μόνο υπό την επίβλεψη γιατρού. Αλλά να προσέχετε γιατί πολλές ουσίες είναι εθιστικές. Επιπρόσθετα, αυτές μπορεί να καθυστερήσουν την εξέλιξη των σταδίων της θλίψης. Ένας παθολόγος προειδοποιεί: « Το άτομο πρέπει να αντέξει αυτήν την τραγωδία, να την υποφέρει και τελικά να την αντιμετωπίσει λογικά, και αν κάποιος αναχαιτίσει αδικαιολόγητα αυτήν την διαδικασία, με το να αποχαυνώνει το άτομο με φάρμακα , αυτό μπορεί να παρατείνει αυτήν την διαδικασία ή να την διαστρέψει».

Επιστρέψτε στο κανονικό σας πρόγραμμα: Μπορεί αρχικά να χρειαστεί να αναγκάσετε τον εαυτό σας να πάει στην δουλειά, να ψωνίσει ή να φροντίσει για άλλες ευθύνες. Αλλά ίσως να διαπιστώσετε πως η προσκόλληση στο κανονικό σας πρόγραμμα να σας κάνει καλό.

Μην φοβάστε να αφήσετε την έντονη θλίψη να υποχωρήσει: Όσο παράξενο και αν φαίνεται, μερικοί που έχουν χάσει κάποιον δικό τους φοβούνται να αφήσουν την θλίψη τους να υποχωρήσει, πιστεύοντας πως αυτό σημαίνει πως η αγάπη τους για τον νεκρό λιγοστεύει ή δεν ήταν όσο μεγάλη πίστευαν. Αυτό δεν αληθεύει καθόλου. Με την υποχώρηση του πόνου ανοίγεται ο δρόμος για νοσταλγικές αναμνήσεις που χωρίς αμφιβολία θα είναι για πάντα μαζί σας.

Μην είστε ανήσυχος χωρίς λόγο: Πιθανόν να πιάσετε τον εαυτό σας να αναρωτιέται γεμάτος ανησυχία: « Τι θα απογίνω τώρα». Η Αγία Γραφή συμβουλεύει να αντιμετωπίζετε την κάθε ημέρα ξεχωριστά. Ο Ιησούς είπε στους μαθητές του: « Ποτέ μην ανησυχείτε για την επόμενη μέρα γιατί η επόμενη μέρα θα έχει τις δικές της ανησυχίες». – Ματθαίος 6:25-34.

Πως βοηθούν οι φίλοι

Η άρνηση είναι ένας υγιής τρόπος να αντιμετωπίσει κανείς απροσδόκητα και άσχημα νέα. Έτσι, ο περίγυρος του ανθρώπου που πενθεί δεν πρέπει να παίρνει το θυμό του προσωπικά. Πρέπει να του επιτραπεί να εκφράσει τον θυμό του χωρίς ενοχές ή ντροπή, γιατί με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να περάσει στο στάδιο της διαπραγμάτευσης. Ύστερα καταθλίβεται για τις μεγάλες αλλαγές που του συμβαίνουν. Σε αυτή την περίπτωση, δεν παρηγορούμε. Δεχόμαστε ότι πονάει για την απώλεια. Η καλύτερη βοήθεια είναι να του επιτρέψουμε να νιώσει θλίψη, να προσευχηθούμε μαζί του, να τον χαϊδέψουμε ή να καθίσουμε απλώς μαζί του. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την φράση : «Έχεις πολύ δίκιο. Πρέπει να είναι δύσκολο για σένα. Δεν μπορώ καν να το φανταστώ».

«Αν υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω , δεν έχεις παρά να μου το πεις.» Αυτό λένε πολλοί από εμάς σε κάποιο φίλο ή συγγενή που έχασε πρόσφατα κάποιον δικό του. Ναι το εννοούμε ειλικρινά. Θα κάναμε τα πάντα για να προσφέρουμε βοήθεια. Όμως μήπως τηλεφωνεί αυτό το άτομο και μας λέει: «Θέλω την βοήθειά σου» ? Συνήθως όχι. Είναι φανερό ότι χρειάζεται να αναλάβουμε εμείς την πρωτοβουλία αν πρόκειται πράγματι να βοηθήσουμε και να παρηγορήσουμε το άτομο που νιώθει θλίψη.

Τι να κάνετε …

Να ακούτε προσεκτικά: Ένα από τα πιο υποβοηθητικά πράγματα που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να συμμερίζεται τον πόνο αυτού του ατόμου με το να ακούει. Μερικά άτομα που έχασαν κάποιο δικό τους μπορεί να νιώθουν την ανάγκη να μιλήσουν για το αγαπημένο τους πρόσωπο που πέθανε, για το δυστύχημα ή την αρρώστια που επέφερε τον θάνατο ή για το πώς νιώθουν αφότου πέθανε. Για αυτό να ρωτάτε: «Θα ήθελες να μιλήσεις για αυτό?» Αφήστε τα ίδια τα άτομα να αποφασίσουν. Να ακούτε με υπομονή και με συμπόνοια, χωρίς κατ’ ανάγκη να αισθάνεστε ότι πρέπει να απαντήσετε ή να προσφέρετε λύσεις. Αφήστε τα άτομα να εκφράσουν αυτό που θέλουν να μοιραστούν μαζί σας.

Να είστε καθησυχαστικοί : Να διαβεβαιώνετε τα άτομα που πενθούν πως έκαναν ότι μπορούν .Να τα καθησυχάζετε λέγοντας ότι αυτό που νιώθουν-λύπη, θυμό, ενοχή ή κάποιο άλλο συναίσθημα-δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο. Να τους μιλήσετε για άλλα άτομα που γνωρίζετε τα οποία κατάφεραν να συνέλθουν ύστερα από παρόμοια απώλεια.

Να είστε στη διάθεσή τους: Να είστε στη διάθεσή τους, όχι μόνο τις πρώτες λίγες ημέρες, όταν πολλοί φίλοι και συγγενείς είναι κοντά τους, αλλά και μήνες μετά το συμβάν, όταν οι άλλοι θα έχουν επιστρέψει στο κανονικό τους πρόγραμμα. Με τον τρόπο αυτόν, θα αποδειχτείτε «αληθινός σύντροφος» του είδους που συμπαραστέκεται σε ένα φίλο σε καιρό στενοχώριας.

Επί χρόνια , διάφοροι επέτειοι, όπως η επέτειος του γάμου ή η ημερομηνία του θανάτου, μπορεί να είναι περίοδοι έντασης για τους επιζώντες. Γιατί να μη σημειώσετε τέτοιες ημερομηνίες στο ημερολόγιό σας ώστε εκείνη τη συγκεκριμένη ημέρα να είστε στη διάθεσή τους, αν χρειαστεί, προκειμένου να δώσετε συμπονετική υποστήριξη;

Να παίρνετε την κατάλληλη πρωτοβουλία: Μήπως υπάρχουν δουλειές που χρειάζεται να γίνουν; Μήπως χρειάζεται κάποιος για να φυλάει τα παιδιά; Υπάρχει ανάγκη από καταλύματα για τους επισκέπτες φίλους και συγγενείς; Μερικοί οι οποίοι πρόσφατα έχασαν κάποιον δικό τους είναι πολλές φορές τόσο σαστισμένοι που δεν ξέρουν καν τι χρειάζεται να κάνουν οι ίδιοι, πολύ δε περισσότερο τι να πουν στους άλλους για τα πώς θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Γι’ αυτό, αν διακρίνετε κάποια πραγματική ανάγκη, μην περιμένετε να σας ζητηθεί βοήθεια, να παίρνετε εσείς την πρωτοβουλία. Μια γυναίκα , της οποίας ο σύζυγος έχει πεθάνει θυμάται: « Πολλοί έλεγαν: Αν υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω, πες μου. Όμως, μια φίλη μου δεν έκανε καν αυτού του είδους την ερώτηση. Πήγε κατευθείαν στην κρεβατοκάμαρα, ξέστρωσε το κρεβάτι και έπλυνε τα σεντόνια που λερώθηκαν όταν αυτός πέθανε. Κάποια άλλη φίλη μου πήρε έναν κουβά νερό και είδη καθαρισμού και έτριψε το χαλί πάνω στο οποίο είχε κάνει εμετό ο σύζυγός μου.

Να είστε φιλόξενοι: « Μην ξεχνάτε τη φιλοξενία», μας υπενθυμίζει η Αγία Γραφή. Θα πρέπει, ιδιαίτερα, να θυμόμαστε να είμαστε φιλόξενοι προς εκείνους που νιώθουν θλίψη. Αντί να τους απευθύνετε μια πρόσκληση με τα λόγια « ελάτε όποτε θέλετε», κανονίστε την ημέρα και την ώρα. Αν αρνηθούν, μην παραιτηθείτε τόσο εύκολα. Μπορεί να χρειαστεί λίγη ευγενική ενθάρρυνση. Ίσως αυτά τα άτομα να μη δέχτηκαν την πρόσκληση επειδή φοβούνται μήπως χάσουν τον έλεγχο των συναισθημάτων τους μπροστά σε άλλους. Ή μπορεί να αισθάνονται ένοχοι αν απολαύσουν ένα γεύμα και τη φιλική συναναστροφή σε καιρό πένθους.

Να έχετε υπομονή και κατανόηση: Μην εκπλήσσεστε ιδιαίτερα με αυτά που μπορεί να πουν αρχικά ορισμένα άτομα που έχουν χάσει κάποιον δικό τους. Να θυμάστε ότι ίσως νιώθουν θυμωμένοι και ένοχοι. Αν εσείς γίνετε αντικείμενο του συναισθηματικού τους ξεσπάσματος, θα απαιτηθεί ενόραση και υπομονή από μέρους σας για να μην αντιδράσετε με εκνευρισμό. «Ντυθείτε με την τρυφερή στοργή της συμπόνιας, με καλοσύνη, ταπεινοφροσύνη, πραότητα και μακροθυμία», συστήνει η Αγία Γραφή.

Γράψτε μια επιστολή: Κάτι που συχνά παραβλέπεται είναι η αξία μιας συλλυπητήριας επιστολής ή κάρτας. Μια τέτοια ενθαρρυντική επιστολή ή κάρτα μπορεί να γραφτεί « με λίγα λόγια», θα πρέπει, όμως, να είναι από καρδιάς. Η επιστολή μπορεί να αναφέρει ότι νιώθετε ενδιαφέρον και ότι διατηρείτε κάποια ιδιαίτερη ανάμνηση από το νεκρό ή μπορεί να δείχνει με ποιον τρόπο είχε αγγίξει τη ζωή σας το άτομο που πέθανε.

Τι να μην κάνετε …

Να μην τους αποφεύγετε επειδή δεν ξέρετε τι να πείτε ή τι να κάνετε: «Ξέρω πως τώρα χρειάζονται να μείνουν μόνοι τους» μπορεί να λέμε στον εαυτό μας. Αλλά ίσως η αλήθεια είναι ότι εμείς αποφεύγουμε αυτό το άτομο επειδή φοβόμαστε μήπως πούμε ή κάνουμε κάτι το εσφαλμένο. Εντούτοις, το μόνο που επιτυγχάνεται με το να αποφεύγουν οι φίλοι και συγγενείς το άτομο που πενθεί είναι να αυξάνουν το αίσθημα της μοναξιάς που νιώθει. Να θυμάστε πως τα πιο καλοσυνάτα λόγια και οι πιο καλοσυνάτες πράξεις είναι συνήθως και τα πιο απλά. Και μόνο η παρουσία σας μπορεί να αποτελεί πηγή ενθάρρυνσης.

Μην τους πιέζετε να σταματήσουν να νιώθουν θλίψη: Ίσως θελήσουμε να πούμε: Έλα, έλα τώρα. Μην κλαίς. Αλλά μπορεί να είναι προτιμότερο για κάποιον να αφήνει τα δάκρυα να τρέχουν. Εσείς δε μην υποθέτετε ότι πρέπει να κρύβετε τα συναισθήματά σας για να προστατέψετε τα δικά τους .Αντίθετα, « να κλαίτε με όσους κλαίνε», συστήνει η Αγία Γραφή – Ρωμαίους 12:15.

Μη βιαστείτε να τους συμβουλέψετε να απομακρύνουν ρούχα ή άλλα προσωπικά αντικείμενα που ανήκαν στο νεκρό προτού να είναι έτοιμοι για κάτι τέτοιο: Ίσως νομίζουμε ότι θα ήταν καλύτερο για αυτούς να απομακρύνουν από κοντά τους αντικείμενα τα οποία ξυπνούν αναμνήσεις, επειδή, κατά κάποιον τρόπο, κάτι τέτοιο θα παρέτεινε τη θλίψη. Ωστόσο, το ρητό «Μάτια που δεν βλέπονται γρήγορα λησμονιούνται» μπορεί να μην ισχύει στην προκειμένη περίπτωση. Το άτομο που έχει χάσει κάποιον δικό του μπορεί να χρειάζεται να αποχωριστεί σιγά- σιγά το νεκρό.

Μη λέτε: Μπορείς να αποκτήσεις και άλλο παιδί. Μπορεί αυτοί να είναι καλοπροαίρετο, αλλά, για ένα θλιμμένο γονέα, λόγια που αφήνουν να εννοηθεί ότι το χαμένο παιδί μπορεί να αντικατασταθεί είναι «ως τραύματα μαχαίρας». Κανένα παιδί δεν μπορεί ποτέ να αντικαταστήσει κάποιο άλλο. Γιατί; Επειδή κάθε παιδί είναι μοναδικό.

Μη αποφεύγετε κατ’ ανάγκη να αναφέρετε τον εκλιπόντα: Γι αυτό μην αλλάζετε κατ’ ανάγκη το θέμα όταν αναφέρεται το όνομα του νεκρού. Ρωτήστε το άτομο αν νιώθει την ανάγκη να μιλήσει για το αγαπημένο του πρόσωπο. Μερικοί που έχουν χάσει κάποιον δικό τους εκτιμούν να ακούν φίλους να αναφέρουν τις ιδιαίτερες ιδιότητες του νεκρού οι οποίες τον έκαναν προσφιλή σε αυτόν.

Μη βιαστείτε να πείτε: ‘Καλύτερα που ήρθαν έτσι τα πράγματα’: Το να προσπαθείτε να βρίσκεται κάτι θετικό σε σχέση με το θάνατο δεν είναι πάντα ‘παρηγορητικό στις καταθλιμμένες ψυχές’. Αυτού του είδους τα σχόλια μπορεί να υποδηλώσουν ότι εκείνοι που μένουν πίσω δεν πρέπει να αισθάνονται λύπη ή ότι η απώλεια δεν ήταν σημαντική. Ωστόσο, εκείνοι ίσως να νιώθουν μεγάλη θλίψη, επειδή τους λείπει πάρα πολύ το αγαπημένο τους πρόσωπο.

Ίσως να είναι καλύτερα να μη λέτε: «Ξέρω πως αισθάνεσαι». Ξέρετε, αλήθεια, πώς αισθάνεται το άτομο; Ακόμα και αν έχετε υποστεί παρόμοια απώλεια, να έχετε κατά νου ότι οι άλλοι μπορεί να μην αισθάνονται ακριβώς όπως αισθανθήκατε εσείς. Από την άλλη μεριά, αν φαίνεται κατάλληλο, μπορεί να είναι ωφέλιμο να πείτε με ποιον τρόπο συνήλθατε από την απώλεια ενός αγαπημένου σας προσώπου.

Η παροχή βοήθειας σε κάποιον που έχει χάσει τον δικό του άνθρωπο απαιτεί συμπόνια, διάκριση και πολλή πολλή αγάπη από μέρους σας. Μην περιμένετε να έρθει το άτομο σε εσάς. Μη λέτε απλώς: «Αν υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω». Ανακαλύψτε μόνος σας τι είναι αυτό το κάτι και κατόπιν πάρτε την κατάλληλη πρωτοβουλία.